İZMİR Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemalettin Dönmez, Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremin ardından uluslararası bir grupla bölgede incelemeler yaptıklarını, elde edilen veriler ışığında belirtti. Hasar gören 250 binadan yeterli perde duvar kullanıldığında binaların iyileşme oranının arttığını söyledi. Prof. Bu dayanıklılığı doğru tutsaydık 65 bin binamız hasar görecekti.” “Ya 60 bin değil 20 bin dolar kaybederdik, ya da 100 milyar dolar değil 30 milyar dolar kaybederdik” dedi.
İYTE İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemalettin Dönmez, geçen yıl 6 Şubat depreminin ardından bölgeye giderek aralarında Yeni Zelanda, ABD, Meksika ve Türkiye’den araştırmacıların da bulunduğu yaklaşık 40 kişilik bir grupla çalıştıklarını söyledi. Adıyaman dışında depremden etkilenen il ve ilçelerde günde 12-13 saat çalıştıklarını belirten Prof. Dr. Dönmez, çalışmada özellikle binaların dayanıklılık özelliklerini incelediklerini belirtti. Hasarlı binalardan bilgi alarak sertlikteki değişimin etkisini kontrol ettiklerini anlatan Prof. Dr. Dönmez, “Bu grup 25 yıldır dünyanın farklı yerlerinde aynı işi yapıyor. En iyi bilgiyi o dönemde topladık. Bu depremde, dayanıklılığı belli bir seviyede tutmanın ağır hasar oranını 3’te 1’e kadar düşürebildiğini gördük. Sahadaki bilgi de bunu söylüyor. Bu dayanıklılık seviyesi makul bir seviye.” Seviyenin üzerindeki binaların yüzde 25’i ağır hasar alırken, bu seviyenin altındaki binaların yüzde 75’i ağır hasar gördü. Bu depremde 200 binden fazla binamız ağır hasar gördü ve yıkıldı. Bu dayanıklılığı doğru tutsaydık 65 bin binamız hasar görecekti. 60 “1000 değil 20 bin, 100 milyar dolar değil 30 milyar dolar zarara uğrardık. Maalesef ortalama tasarım ve uygulama pratiğimiz ihtiyaç duyulan nispeten karmaşık uygulamalara şu anda cevap veremiyor. Öte yandan esneklik kolaylıkla sağlanabiliyor. gözlemlendi” dedi.
‘YÜZDE 50 HASAR VEREN ANTAKYA’DA KAYIPLAR YÜZDE 15’E İNECEK’
Deprem bölgesinde 2000 yılından sonra inşa edilen yaklaşık 250 yapıyı incelediklerini anlatan Prof. Dr. Dönmez, bu çalışmada eski binaları, saçılmalarının ve kırılganlıklarının yüksek olması ve daha önce kullanılmış olması nedeniyle sınıflandırmanın dışında bıraktıklarını belirtti. Dayanım ölçüsü olarak perde duvar oranının toplam taban alanının 400’de biri olarak kullanılmasıyla hasarların 3 kat azaldığını gözlemlediklerini anlatan Prof. Dr. Dönmez şunları söyledi:
“Binanın toplam taban alanını düşünelim. 5 katlı bir bina diyelim, 400 metrekareden hesaplarsak toplam 2 bin metrekare taban alanı var. Giydirme cephe koyarsanız Her iki tarafta da toplam alanın 400’de biri, çalışmada referans seviyesini sağlıyorsunuz. Bu çerçeve için yüzde 10.” 15 civarında, bina için yüzde 3-5 civarında bir maliyet artışı söz konusu. Bu değerler binayı alan vatandaş için yüzde 1-2 maliyet farkı anlamına gelecek. Maliyet olarak çok büyük bir fark olmasa da buna bir şekilde direnç var. Hatta sadece bunu değiştirsek, geri kalan her şeyi değiştirsek, her türlü kusur ve zafiyeti de dahil etsek, riskin 3 kata kadar azalmasına neden oluyoruz. Bu durum kentlerin maliyeti, can kaybı ve yaşanabilirliği açısından çarpıcı bir sonuçtur. Hatay Antakya yüzde 50 ağır hasar aldı. Bu düzeyde bir dayanıklılık uygulanmış olsaydı yüzde 15 hasar alacaktı. Yüzde 15 “Eğer hasar görseydi şehir artık yaşanabilir hale gelirdi. Yani etkisi çok fazla. Bu referans fiyatı ev sahibi bile takip edebiliyor. Binanın her iki yönüne de giydirme cephe alanı koyduğunuzda Toplam taban alanının 400’de biri olduğu için hasar riskiniz 3 kat azalıyor.”
‘ŞARTNAMEYE BU KURALI EKLEMEK İSTİYORUZ’
Binalarda yatay ve düşey elemanların bulunduğunu, düşey elemanlara kolon, yatay olanlara ise kiriş denildiğini hatırlatan Prof. Dr. Dönmez, perde duvarların düşey betonarme duvar olduğunu belirterek, “Mevcut şartnamedeki kriterlerin uygulanması ve kontrol edilmesi Tasarım ve imalatta yüksek uzmanlık gerekiyor. Öte yandan hem mühendis hem de belediyeyi denetleyen vatandaş perde duvar montajını 400’de bir oranında izleyebiliyor. Bunu da şartnameye dahil etmek istiyoruz.” “İnşaat mühendisliğindeki davranışın karmaşıklığı nedeniyle hesaplamalara dayanmak yerine saha gözlemine dayanmak daha gerçekçi bir yaklaşımdır. Şartnamelere koyamazsak belediyeler kendileri kural koyabilir. Vatandaşlar da kendileri talep edebilir. Referans vermeyen binaları denetlemesi kolay olduğu için satın alamayabilirler” dedi.
‘BÖLME DUVAR VE YUMUŞAK ZEMİN HASARLARI DA AZALDI’
Binalardaki bölme duvarların da hasar görebileceğini belirten Prof. Dr. Dönmez, küçük çaplı depremlerde bile binaların hasar görebileceğini söyledi. Prof., Şili ve Japonya gibi depremin en çok yaşandığı ülkelerde yapıların çok fazla hasar görmediğini kaydetti. Dr. Cemalettin şöyle devam etti:
“Daha küçük depremlerde de ciddi hasarlar görüyoruz. Van depremi o kadar büyük olmasa da tüm şehri boşalttık. Bölme duvarlarda hasar oluştu. Perde ölçülerini bu seviyede kullansaydık bölmede hasar meydana gelirdi. duvarlar çok azalırdı.İki yılda bir deprem yaşıyoruz.Şehirleri boşaltıyoruz.Bundan da kurtulabiliriz.Yumuşak zemin giriş katı normalden yüksek.Dikey elemanlar yükseldikçe dirençleri düşüyor. özdirenç referans seviyesinde yumuşak zemin hasarları veri setimizde yüzde 90 oranında azaldı.Perde duvarlar uzman tarafından daha düzgün yerleştirilirse hasar görmeme durumuna bile gelebiliyoruz.40 kişi için.Sonuç olarak 2 hafta Çalışmalarımız bunu açıkça ortaya koydu.Şili ve Japonya’da bu değerler korunuyor.Yapılmasını şiddetle tavsiye ediyoruz.Kontrol edilmesi çok kolaydır, diğer uygulamalar tasarım ve imalat uzmanlığı gerektirir.Bu daha kaba bir durumdur. prosedür, ancak sonuç getirir. Bu kayıplar artık bizim bünyemizdedir. “Ruhumuz ve ekonomimiz de bunu kaldıramaz.”
